Πέμπτη 22 Μαρτίου 2018

Μια επαναστατική προκήρυξη σε Ορθόδοξες Εκκλησιές!

Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης, θεολόγος
Αυτές τις μέρες, μια επαναστατική προκήρυξη διαβάζεται στις Ορθόδοξες Εκκλησίες όλου του πλανήτη.
Διαβάζεται στις σπαραγμένες από τον εμφύλιο πόλεμο και τις εξωτερικές επεμβάσεις Ουκρανία και Συρία!
Στις χώρες της Αφρικής, τις ρημαγμένες από τη φτώχεια, τις δικτατορίες, τους εμφύλιους πολέμους και τους σύγχρονους αποικιοκράτες και δουλεμπόρους, όπου εκατοντάδες χιλιάδες Αφρικανοί έγιναν ορθόδοξοι χριστιανοί, μετά την ηρωική συμμετοχή των πρώτων ορθόδοξων ιερέων της Ουγκάντας στον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Άγγλους!
Στις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Αιγύπτου και της Τυνησίας (όπου στα αρχαία χρόνια αναδείχθηκαν κορυφαίοι ορθόδοξοι άγιοι) κάτω από τα λάβαρα και τα ξίφη των τζιχαντιστών!
Στην Γουατεμάλα, όπου 250.000 ντόπιοι (πρώην ρωμαιοκαθολικοί και πεντηκοστιανοί) έστειλαν αντιπροσώπους στον ορθόδοξο μητροπολίτη Μεξικού Αθηναγόρα και ζήτησαν μόνοι τους να γίνουν ορθόδοξοι χριστιανοί!
Στις χώρες των Βαλκανίων, από τις οποίες μας χώρισαν οι εθνικιστές, οι καπιταλιστές και οι ιμπεριαλιστές του χθες και του σήμερα.
Στη Ρωσία, τη Μολδαβία, τη Λευκορωσία, τη Λιθουανία και τις άλλες δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Στις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ινδίας, Κίνας, της Ταϊβάν, της Ιαπωνίας, της Ταϋλάνδης, των νησιών Φίτζι κ.τ.λ., που είναι λιγοστές, αλλά υπάρχουν και δίνουν ελπίδα στους ταλαιπωρημένους λαούς.
Στις Ορθόδοξες Εκκλησίες των δυτικών χωρών, όπου πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν τις αρχαίες χριστιανικές ρίζες των δικών τους λαών, πριν ο παπισμός και ο προτεσταντισμός αλλοιώσουν το αυθεντικό χριστιανικό φρόνημα…
Και φυσικά στην Ελλάδα της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, των μνημονίων, του ταπεινωμένου και προδομένου λαού και της πολιτισμικής αλλοτρίωσης.
Αυτή η επαναστατική προκήρυξη είναι οι Χαιρετισμοί της Παναγίας, που ψάλλονται κάθε Παρασκευή βράδυ τις πρώτες 5 εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής, στο δρόμο προς τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού, που σημαίνει και την ανάσταση κάθε ανθρώπου και του κόσμου ολόκληρου.
Μια τελετή με τρία έργα
Κατ’ αρχάς, όταν πηγαίνουμε στους Χαιρετισμούς, παρακολουθούμε τρία έργα:
α) Τον «κανόνα των Χαιρετισμών», ένα μελοποιημένο ποίημα του αγίου Ιωσήφ του Υμνογράφου (9ος αιώνας), που τον ψάλλουν οι ψάλτες.
β) Τον Ακάθιστο Ύμνο, δηλ. τους ίδιους τους Χαιρετισμούς, ποίημα μάλλον του αγίου Ρωμανού του Μελωδού (6ος ή 8ος αιώνας), που τους διαβάζει ο ιερέας μπροστά στην εικόνα της Παναγίας.
Οι άγιοι Ιωσήφ ο Υμνογράφος και Ρωμανός είναι δύο από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές και μουσικούς όλων των εποχών και πολλά έργα τους ψάλλονται στην Εκκλησία, σε διάφορες γιορτές, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για τους επόμενους ποιητές και μουσικούς, μέχρι και σήμερα.
γ) Το Μικρό Απόδειπνο, μια «ακολουθία» (τελετουργική σύνθεση) με ύμνους και προσευχές δημιουργημένη από την αρχαία χριστιανική παράδοση, που διαβάζεται στην αρχή και στο τέλος και καταλήγει στις υπέροχες και αγαπημένες προσευχές του λαού μας προς την Παναγία και το Χριστό «Άσπιλε, αμόλυντε…» κ.τ.λ.
Τα έργα αυτά (όπως όλες οι τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας) φέρνουν σε επαφή το λαό μας με αριστουργήματα ποίησης, μουσικής, φιλοσοφίας και θεολογίας, εφάμιλλα των δημιουργημάτων των προχριστιανικών Ελλήνων ποιητών και φιλοσόφων. Συνέβαλαν έτσι καθοριστικά στη μόρφωση και την καλλιέργεια του λαού μας, ακόμη και σε εποχές μαύρης σκλαβιάς και αναλφαβητισμού.

Αντίθετα, στην εποχή μας, εποχή πολυετούς σχολικής εκπαίδευσης και τεχνολογικής «υπερφόρτωσης» (εποχή της ανεργίας, των αυτοκτονιών και των εξαρτήσεων, γνώσης της τεχνολογίας και άγνοιας της Ιστορίας), τα διαμάντια αυτά της δικής μας πολιτισμικής κληρονομιάς έχουν καταντήσει άγνωστα και αόρατα κι εμείς έχουμε μετατραπεί σε τηλεκατευθυνόμενους καταναλωτές, που αναζητούν πνευματικούς θησαυρούς (συχνά πλαστούς και απατηλούς, πάλι καταναλώνοντάς τους πρόχειρα και επιπόλαια) σε ξένες παραδόσεις.

Το μήνυμα του φωτός, της χαράς και της ελευθερίας
Τα θέματα που κυριαρχούν στην «ακολουθία» (τελετουργία) των Χαιρετισμών είναι το φως, η χαρά, η λύτρωση, το μεγαλείο του ανθρώπου και η νίκη κατά των εχθρών.
«Χαίρε χαράς δοχείον…».
«Χαίρε, δι’ ής η χαρά εκλάμψει».
«Χαράς αιτία, χαρίτωσον ημών τον λογισμόν…».
«Χαίρε ακτίς νοητού ηλίου, χαίρε, βολίς του αδύτου φέγγους. Χαίρε, αστραπή, τας ψυχάς καταλάμπουσα, χαίρε, ως βροντή τους εχθρούς καταπλήττουσα. Χαίρε, ότι τον πολύφωτον ανατέλλεις φωτισμόν…».
«Χαίρε, στολή των γυμνών παρρησίας».
«Χαίρε, δι’ ής ενεδύθημεν δόξαν».
«Χαίρε, ανόρθωσις των ανθρώπων».
«Χαίρε, γέφυρα μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν».
«Χαίρε, δι’ ής εγείρονται τρόπαια, χαίρε, δι’ ής εχθροί καταπίπτουσι».

Εξάλλου, οι Χαιρετισμοί ανοίγουν και κλείνουν κάθε φορά με το πασίγνωστο τροπάριο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια», ένα επικό έργο, γραμμένο μετά από νίκη των Βυζαντινών κατά των πολιορκητών της Κωνσταντινούπολης (κατά κοινή πεποίθηση, νίκη με τη βοήθεια της Παναγίας), που όλοι ήξεραν να το ψάλλουν και μετέδιδε (και μεταδίδει) ρίγη συγκινήσεως σε κάθε χριστιανική ψυχή.
Είναι φανερό πόσο θάρρος, αξιοπρέπεια και αγάπη προς την ελευθερία εμπνέουν τα παραπάνω σε ανθρώπους που ζουν σε κατάσταση δουλείας, όπως οι πρόγονοί μας την εποχή της Τουρκοκρατίας ή της ναζιστικής Κατοχής, αλλά και εμείς, οι σημερινοί κάτοικοι της Ελλάδας, αν έχουμε επαφή με αυτά τα κείμενα και προσέχουμε τα λόγια τους.
Τέλος (όπως έχει επισημανθεί και από άλλους), οι όποιες αναφορές των κειμένων σε «βασιλείς» (π.χ. «Χαίρε τίμιον διάδημα βασιλέων ευσεβών») έφερναν στο νου των ραγιάδων τους δικούς μας βυζαντινούς αυτοκράτορες από την εποχή της ελευθερίας και όχι βέβαια τους αγάδες, τους μπέηδες ή τους σουλτάνους. Αυτές, εννοείται, είναι αναφορές ιστορικού χαρακτήρα και δεν έχουν σχέση με κάποια βασιλοχουντική νοσταλγία απολιθωμένων μυαλών της εποχής μας, αν υπάρχουν ακόμη τέτοια.
Στις τελικές ευχές του Αποδείπνου, που κλείνουν την τελετή, ο χριστιανός ζητάει από το Χριστό: «γρήγορον νουν, σώφρονα λογισμόν, καρδίαν νήφουσαν» (νηφάλια και ατάραχη), «ύπνον ελαφρόν και πάσης σατανικής φαντασίας απηλλαγμένον».
Συγχωρέστε με, αλλά αυτά είναι προσόντα ενός πολεμιστή.

Δεν υπάρχουν σχόλια: